Effectief lesgeven in teamteaching

Onderzoek op je bord

Wat betekent teamteaching voor effectief lesgeefgedrag van leerkrachten in de klas? ESTAFETT onderzocht deze vraag vanuit het vragenlijstonderzoek, de interventiestudie en de meervoudige casestudie met video-observaties. 

Wat blijkt?

  • Leerkrachten geven zelf aan effectiever les te geven in teamteaching in vergelijking met individueel lesgeven.

  • Video-observaties tonen veel effectief lesgeefgedrag in teamteaching, maar ook grote variatie tussen én binnen teamteachingsteams.

  • Het lesgeefgedrag van startende teamteachingsteams ontwikkelt zich volgens verschillende patronen.

  • Er zijn verschillen tussen geobserveerd gedrag en zelfrapportage.

  • Effectief lesgeefgedrag in teamteaching bij startende teamteachers verbetert met ondersteuning (professionalisering).

Effectief lesgeefgedrag?

Effectief lesgeefgedrag is gedrag van leerkrachten waarvan is aangetoond dat het een positieve invloed heeft op leeruitkomsten zoals betrokkenheid, motivatie en leerprestaties van leerlingen (van de Grift, 2007). We onderscheiden volgende observeerbare dimensies:

  • Veilig en stimulerend leerklimaat creëren

  • Efficiënt klasmanagement toepassen

  • Duidelijke en gestructureerde instructie geven

  • Activerend lesgeven

  • Aanleren van leerstrategieën

  • Aanpassen van de les aan de onderwijsbehoeften (differentiëren)

Bekijk voorbeelden bij deze dimensies van effectief lesgeefgedrag

Meerwaarde volgens leerkrachten

In het vragenlijstonderzoek rapporteren leerkrachten voor vier van de zes observeerbare dimensies van effectief lesgeefgedrag significant effectiever lesgeefgedrag tijdens teamteaching dan bij individueel lesgeven:

  • geven van een duidelijke en gestructureerde instructie

  • activerend lesgeven

  • aanleren van leerstrategieën

  • aanpassen van de les aan de onderwijsbehoeften (differentiëren)

De gepercipieerde verschillen zijn het grootst voor differentiëren, ongeacht het onderwijsniveau. Toch speelt onderwijsniveau een rol: er zijn opvallend meer verschillen tussen teamteaching en individueel lesgeven in het lager en secundair onderwijs dan in het kleuteronderwijs. Bovendien geldt: hoe vaker leerkrachten teamteachen, hoe groter de gepercipieerde verschillen.

In het vragenlijstonderzoek werden drie bijkomende (niet direct observeerbare) dimensies van effectief lesgeefgedrag bestudeerd, waarvoor teamteachers hogere scores rapporteren in teamteaching, namelijk ‘stellen van minimumdoelen’, ‘bieden van voldoende leer- en instructietijd’ en ‘monitoren van het leerproces van de leerlingen’. De verschillen zijn het grootst en merkbaar in alle onderwijsniveaus voor het monitoren van het leerproces van de leerlingen.

Interviews met startende teamteachers in het lager onderwijs bevestigen de verschillen tussen teamteaching en individueel lesgeven. Bij differentiatie en activerend lesgeven, allebei complexe dimensies van effectief lesgeefgedrag, wordt de grootste meerwaarde van teamteaching ervaren. Ook bij andere dimensies geven de leerkrachten voorbeelden van hoe teamteaching bijdraagt aan effectiever lesgeven, vaak dankzij specifieke teamteachingsmodellen, zoals het ondersteuningsmodel en het interactief model, of randvoorwaarden, zoals gezamenlijke voorbereiding.

Effectief lesgeven in teamteaching

Realiseren van effectief lesgeven als teamteachers

In het vragenlijstonderzoek geven leerkrachten aan dat ze tijdens teamteaching vooral een veilig en stimulerend leerklimaat kunnen realiseren. Ook andere dimensies van effectief lesgeefgedrag worden goed gerealiseerd tijdens teamteaching. Het aanleren van leerstrategieën scoort het laagst, alhoewel ook deze dimensie volgens de leerkrachten nog vrij goed waargemaakt wordt. Op basis van deze zelfrapportage zijn er twee lerarenprofielen te onderscheiden: ongeveer de helft van de leraren geeft aan een gemiddelde mate van effectief lesgeefgedrag te realiseren in teamteaching, de andere helft een hoge mate. 

Hoge effectiviteit hangt samen met specifieke kenmerken. Leerkrachten met het hoogeffectief profiel hebben meer ervaring met teamteaching, passen teamteaching vaker toe, teamteachen met meerdere collega’s en rapporteren een sterkere samenwerking en gedeelde verantwoordelijkheid tijdens teamteaching.

Video-observaties bij ervaren teamteachers bevestigen dat leerkrachten veel effectief lesgeefgedrag stellen in hun teamteachingslessen, maar tonen ook veel variatie tussen en binnen teams. Alle teamteachers realiseren een veilig en stimulerend leerklimaat tijdens de observatie en scoren gemiddeld tot hoog voor klasmanagement en duidelijke en gestructureerde instructies, de minder complexe dimensies van effectief lesgeefgedrag. De grootste variatie ligt bij de overige, complexere dimensies, met scores van laag tot hoog voor differentiëren, aanleren van leerstrategieën en activerend lesgeven.

Opvallend is dat de video-observaties bij startende teamteachers in het lager onderwijs een consistent patroon laten zien: deze leerkrachten scoren hoger op minder complexe dimensies van lesgeefgedrag tijdens teamteaching, terwijl de scores op de complexere dimensies lager liggen.

De leerlingen van deze startende teamteachers ervaren vooral ‘duidelijke en gestructureerde instructies’ in hun teamteachingsklas. Andere dimensies van effectief lesgeefgedrag komen ook aan bod, al komt dit enkel tot uiting in de vragenlijst (bv. hoge score voor ‘veilig en stimulerend leerklimaat’) of in de focusgroepen (bv. voorbeelden van ‘differentiëren’). Leerlingen blijken een genuanceerde blik op teamteaching in hun klas te hebben en daarbij zowel voor- als nadelen te zien bij verschillende dimensies. In klassen waarin meerdere leerjaren worden samengebracht, geven leerlingen systematisch lagere scores op de verschillende dimensies van effectief lesgedrag.

Diversiteit in teamteachingsteams

Op basis van de video-observaties kunnen ervaren teamteachingsteams gegroepeerd worden in drie teamcategorieën naargelang hun effectief lesgeefgedrag:

  • Uitblinkende teams (hoog niveau bij alle leraren in het team);

  • Complementaire teams (hoog niveau bij de ene leraar, lager niveau bij de andere leraar uit hetzelfde team, samen hoog effectief lesgeefgedrag);

  • Worstelende teams (laag tot gemiddeld niveau bij alle leraren in het team).

Over de verschillende dimensies van effectief lesgeefgedrag heen blijken de meeste teams uitblinkend of werken ze complementair tijdens de geobserveerde les.

Voortbouwend op bovenstaande indeling evolueert het effectief lesgeefgedrag als startend teamteachingsteam in het lager onderwijs volgens vijf patronen van teamontwikkeling: verbeterend, fluctuerend, stagnerend, achteruitgaand en voortdurend worstelend. Teams hebben voornamelijk moeite of gaan achteruit in de meer complexe dimensies, zoals activerend lesgeven, differentiëren en het aanleren van leerstrategieën. Daarentegen laten de meeste teams verbetering zien in de minder complexe dimensies, zoals efficiënt klasmanagement en duidelijke instructie.

De resultaten bij ervaren en startende teams tonen dat er verschillen zijn tussen het geobserveerd lesgeefgedrag en de algemene zelfrapportage van de leerkrachten over hun lesgeefgedrag. Vooral voor complexere dimensies van lesgeefgedrag wordt de effectiviteit vaak hoger ingeschat dan voor de observator zichtbaar is.

Uit de teaminterviews bij ervaren teamteachers blijken goede samenwerking, rolduidelijkheid en taakverdeling, reflectie en infrastructuur belangrijke randvoorwaarden voor effectief lesgeven in teamteaching

Effecten van het professionaliseringstraject ‘Start met teamteaching’

De evolutie van effectief lesgeefgedrag van startende teamteachers in het lager onderwijs gedurende hun eerste schooljaar varieert per conditie (controle, LIGHT of MAXI - zie interventiestudie). Leerkrachten uit de MAXI- en LIGHT-condities verbeteren sterker in duidelijke en gestructureerde instructie dan leerkrachten uit de controleconditie. Leerkrachten in de MAXI-conditie tonen tegen het einde van het schooljaar bovendien duidelijke vooruitgang in differentiatie en vertonen voor de meeste dimensies sterk effectief lesgeefgedrag. Dit onderstreept het belang van intensieve ondersteuning.

Hoewel sommige leerkrachten in de controleconditie ook effectief lesgeven zonder professionaliseringstraject, zien we bij controleteams vaker een achteruitgang of aanhoudende worsteling in hun lesgeefgedrag tijdens het schooljaar, vooral op de complexere dimensies.

Hoe effectiever lesgeven dankzij teamteaching?

Zoek je voorbeelden van hoe teamteaching effectief lesgeefgedrag kan versterken? Teamteaching biedt immers heel wat kansen om samen effectief les te geven, maar er zijn ook aandachtspunten. Lees hieronder enkele korte tips per dimensie of duik dieper in één van onze verdiepende pagina’s over differentiëren, feedback geven en zelfregulerend leren.

  • Kansen:

    • Wederzijds respect en ontspannen sfeer opbouwen

    • Zelfvertrouwen van leerlingen versterken

    • Meer kansen om leerkrachten en leerlingen te vinden waarmee het klikt

    Aandachtspunten:

    • Plek van leerlingen in grote groep

    • Nood aan warme positieve relatie opbouwen met élke leerling (veiligheid)

  • Kansen:

    • Vlot ongewenst gedrag aanpakken

    • Praktische ondersteuning bieden

    Aandachtspunten:

    • Afstemming over lesorganisatie, klasregels en lesorganisatie nodig

    • Routine opbouwen

  • Kansen:

    • Elkaar aanvullen

    • Begrip checken

    • Onmiddellijk feedback geven

    Aandachtspunten:

    • Zicht nodig op voorkennis van leerlingen

    • Zicht nodig op opbouw en samenhang les

    • Verwarring door andere manier van uitleggen (afspraken nodig)

  • Kansen:

    • Activerende werkvormen in grote of kleine groep

    • Rugzak met werkvormen en materialen van meerdere leerkrachten

    • Doordachte kansen tot interactie (leerkrachten-leerlingen en leerlingen-leerlingen) 

    • Snelle feedback

    Aandachtspunten:

    • Drukte en afleiding beperken

  • Kansen:

    • Zelfsturende en zelfregulerende vaardigheden aanleren

    Aandachtspunten:

    • Niet te snel helpen

    • Tijd en oefening geven voor zelfsturing

  • Kansen:

    • Zicht krijgen op noden van leerlingen (meerdere ogen)

    • Doelgericht groeperen van leerlingen

    • Aanbod afstemmen op noden dankzij meerdere handen in de klas

    Aandachtspunten:

    • Bewust nadenken over flexibel groeperen (bv. homogeen of heterogeen)

    • Delen van leerproces van leerlingen (vanuit observaties, resultaten op toetsen of huistaken, …)

Lees de onderzoeksartikels over deze bevindingen

Decuyper, A., Tack, H., Maulana, R., Simons, M., & Vanderlinde, R. (2025). Do teachers self‑report teaching more efectively during team teaching? A large‑scale survey study with multilevel analysis. Instructional Science. https://doi.org/10.1007/s11251-025-09713-y

Decuyper, A., Tack, H., Vanblaere, B., Simons, M., & Vanderlinde, R. (2025). The complexity of team teaching models : the relationship with collaboration and shared responsibility. Educational Studies, 1–16. https://doi.org/10.1080/03055698.2024.2416106

Decuyper, A., Tack, H., Meirsschaut, M., Simons, M., & Vanderlinde, R. (2023). Geef je effectiever les met teamteaching? Het perspectief van Vlaamse leraren lager onderwijs. School- en klaspraktijk, 63(3), 16–22.

Mariën, D., Vanderlinde, R., & Struyf, E. (2023). Teaching in a shared classroom : unveiling the effective teaching behavior of beginning team teaching teams using a qualitative approach. Education Sciences,13(11), 1075. https://doi.org/10.3390/educsci13111075 [lezen via Open Access]