Niet-cognitieve uitkomsten bij leerlingen

De effecten van teamteaching op leerlingen:

Een gesprek over psychologische basisbehoeften, lesbetrokkenheid en leerprestaties.

Jullie deden onderzoek naar de effecten van teamteaching op leerlingen, in vergelijking met individueel lesgeven. Wat wilden jullie precies te weten komen?

De voorbije jaren is er steeds meer bewijs dat teamteaching – waarbij twee of meer leerkrachten samen een les voorzien aan een klas – een positief effect kan hebben op de leerprestaties van leerlingen, in vergelijking met lesgeven door één leerkracht. De resultaten van ons eigen experimenteel onderzoek naar leerprestaties bij leerlingen van het 5e en 6e leerjaar bevestigde dit. Maar de vraag bleef: waarom werkt teamteaching beter?

Daarom keken we in dezelfde experimentele studie niet alleen naar leerprestaties, maar ook naar niet-cognitieve leerlinguitkomsten, zoals psychologische basisbehoeften en lesbetrokkenheid. Zo wilden we nagaan of we ook daar verschillen zien tussen teamteaching en individueel lesgeven, en of deze factoren de effecten op leerprestaties kunnen helpen verklaren.

Wat bedoel je precies met psychologische basisbehoeften en lesbetrokkenheid?

We focusten op de drie psychologische basisbehoeften: autonomie, verbondenheid en competentie (Vansteenkiste & Soenens, 2025) en op lesbetrokkenheid:

• Autonomie gaat over het ervaren van keuze, vrijheid en authenticiteit tijdens lesactiviteiten.

• Verbondenheid verwijst naar het ervaren van een groepsgevoel binnen de klas, waarin leerlingen zich aanvaard voelen en iedereen zorgt draagt voor elkaar.

• Competentie draait om het gevoel lesactiviteiten op een effectieve manier te kunnen uitvoeren, vaardigheden verder te kunnen ontwikkelen, en lesdoelen te bereiken.

• Lesbetrokkenheid gaat dan weer over leerlingen hun actieve deelname aan het hele lesgebeuren en betreft aspecten zoals plezier, inzet, maar tegenovergesteld ook afleiding of verveling.

Op basis hiervan onderzochten we of teamteaching deze behoeften beter vervult dan individueel lesgeven – en of dit de positieve impact op leerprestaties kan verklaren in het lager onderwijs [lees meer over het opzet van de experimentele studie op deze pagina].

En wat kwam daaruit?

De resultaten waren genuanceerd. Wat eruit sprong: leerlingen in teamteaching voelden zich competenter. Ze hadden sterker het gevoel dat ze lesdoelen konden halen, vooruitgang boekten, en nieuwe vaardigheden ontwikkelden. Die verhoogde competentiebeleving zou kunnen komen doordat leerkrachten in teamteaching beter kunnen inspelen op individuele behoeften van leerlingen. Ze kunnen sneller extra uitleg geven, bevestigen wie goed bezig is, beter opvolgen welke leerlingen hulp nodig hebben beter en sneller bijsturen.

Was er ook een verschil te zien in leerlingen hun gevoel voor autonomie, verbondenheid en lesbetrokkenheid?

Nee, daar zagen we geen noemenswaardige verschillen tussen teamteaching en individueel lesgeven. Ook niet in lesbetrokkenheid. Dat wil zeggen dat leerlingen evenveel vrijheid en authenticiteit ervaarden, zich even sterk verbonden voelden met leerkrachten en klasgenoten, en even actief betrokken waren bij de les– of ze nu les kregen van één leerkracht of van twee leerkrachten. Dat was wel verrassend, want op basis van theorie zou je verwachten dat teamteaching ook daar een positief verschil maakt.

Hoe verklaar je dat?

Een mogelijke verklaring is dat ook de individuele leerkrachten in onze studie erg goed lesgaven. Ons onderzoeksopzet, met vooraf voorbereide lessen die we maximaal uitwerkten volgens principes van een effectieve les, speelt daar zeker ook in mee. Als een leraar er alleen al in slaagt om in diens klas structuur, ondersteuning en betrokkenheid te creëren, dan kan het verschil met teamteaching klein worden. Goede lessen van een individuele leerkrachten kunnen dus zeker ook leiden tot sterke leerlingenuitkomsten.

Heeft het verhoogde competentiegevoel van leerlingen nu ook iets te maken met leerprestaties?

Ja, dat hebben we nagekeken. We wilden weten of het positieve effect van teamteaching op leerprestaties deels te verklaren viel via dat sterkere competentiegevoel bij leerlingen. En dat bleek het geval: ongeveer een derde van het effect op leerprestaties liep via die toegenomen competentiebeleving bij leerlingen. Dit resultaat toont aan dat teamteaching bepaalde mechanismen van een effectieve leeromgeving beter benut, zoals sneller inspelen op noden en gericht ondersteunen.

Maar dus twee derde van het effect bleef onverklaard?

Klopt. Dat wil zeggen dat er nog andere mechanismen meespelen die we niet hebben gemeten. Voor dit onderzoek kunnen we enkel spreken over wat we in onze experimentele setting gezien hebben. Maar misschien spelen aspecten op leraarniveau ook een rol, zoals het vervullen van leerkrachten hun psychologische basisbehoeften en hoe zij zich voelen tijdens het teamteachen. Ervaren ze meer rust tijdens het lesgeven, zijn ze zelf meer gemotiveerd? Dat zouden interessante pistes zijn voor vervolgonderzoek.

Wat zijn voor jou de belangrijkste lessen uit dit onderzoek?

Ten eerste: teamteaching kan effectief zijn, maar er hangt veel af van hoe het wordt ingezet. Wij onderzochten een specifieke vorm van teamteaching, waarbij twee klasleerkrachten vanuit gedeelde verantwoordelijkheid de bestaande les samen voorbereidden en gaven vanuit verschillende teamteachingsmodellen. Het is goed mogelijk dat andere vormen van teamteaching andere effecten hebben. Daarom pleiten we voor meer onderzoek naar verschillende vormen van teamteaching, met aandacht voor variatie in aanpak, teamsamenstelling, opzet en andere contextkenmerken.

En ten tweede?

Dat de niet-cognitieve uitkomsten van leerlingen, en vooral het gevoel van competentie, een belangrijke sleutel kunnen zijn. Als leraren, in welke vorm dan ook, erin slagen om leerlingen te laten voelen dat ze vooruitgaan, en ondersteuning te bieden op de aspecten waar nog progressie mogelijk is, dan heeft dit een positieve invloed op de leerprestaties. Dat is een inzicht dat in elke klaspraktijk waardevol kan zijn.

Bedankt!